Bizim dışımızdaki gelişmelerle bu zaferin “iller arası paylaşılamayan savaş” haline dönmesiyle, adı geçen iller arasında ilimiz Denizli’nin bu konudaki gücünün iyi bilinmesi ve gerektiği gibi değerlendirmesi gerekiyor.
Medyada zaman zaman Miryokefalon Savaşı’nın gerçekleştiği yerin kesin olarak tespit edildiğini konu alan haberler yer alıyor. Bu haberlerde o kadar kesin ve inandırıcı dil kullanılıyor ki, kimilerince, durumun öyle olduğunu sanılıyor. Ancak güvenle söyleyebiliriz ki; kesinlikle böyle bir durum söz konusu değildir. Yani günümüze kadar bu savaş yeriyle ilgili ileri sürülen herhangi bir görüş kesin olarak ispatlanabilmiş değildir. Ayrıca bu savaşın yeriyle ilgili tescil edilmiş bir durum da söz konusu değildir. Çünkü bu konuda bir kitap yazıldı diye bu savaşın nerede gerçekleştiği tescil edilmiş olmaz. Konuyu yakından takip edenler iyi bilir, 1980’li yıllarda “Bu konuyu kesin olarak tespit etmiş bulunmaktayım” diyenlerin de aslında tespit edemediği daha sonradan ortaya çıktı.
Bu tür benzer çalışma ve anlayışlarla Miryokefalon Zaferi’nin nerede gerçekleştiğini bulmak zor. O nedenle doğru yöntemlere ihtiyaç var.
Zaman zaman bana, ilimiz Denizli’nin bu savaşla ilgisi nedir, diye sorular yöneltiliyor. Belli ki tarihsel gerçekler anlamında gücümüz ne olduğu anlaşılmak isteniyor. Peşinen söyleyebiliriz ki, Denizli yöresi tarihsel gerçekler anlamında bu savışın gerçekleştiği yer tartışmalarında en başta yer alıyor. Bizans İmparatoru Manuel Komnenos’un 1176 yılında gerçekleşen savaş öncesinde (Miryokefalon Savaşı öncesinde) Philadelphia (Alaşehir)’dan Laodikeia, Khonai (Honaz)’a gelerek Menderes kaynaklarını geçmiş ve Kelainai (Dinar) ’den Khoma (Homa/Gümüşsu)’ ya gelmiştir ve buradan savaşın gerçekleşeceği geçide girmiştir. Bu tarihsel bilgiler, Bizans tarihçisi Niketas Khoniates’in Historia adlı eserinde net bir biçimde yer almaktadır. Khonai’nin kurulmuş olduğu yörede Türkleşme sonrasında kurulan Honaz vardır. Niketas Khoniates 1155 yılında Khonai’de doğduğu bilinmektedir. Bu durumda, Bizans ordusunun savaş öncesinde geçtiği yerlerin coğrafyasını iyi biliyor olmalıdır.
Elbette ilimizin tarihsel değerleri ve buna bağlı olarak bu konudaki gücü etraflıca ele alınmalı ve var olan tarihsel gerçekler ortaya konulmalıdır. Ancak öncelikli olarak dönemiyle ilgili tarihsel yayınlardaki gerçek bilgiler yol gösterici olmalıdır. Değilse, kırk yıl öncesinden Myriokephalon Savaşı’nın gerçekleştiği yerle ilgili öne sürülen Kûfi Çayı Boğazı görüşünde olduğu gibi bir arpa boyu yol anılamaz. Kabul edilse edilmese, durum ne yazık ki budur. Çünkü genel kabul görmüş değildir.
Şimdiye kadar dönemiyle ilgili tarihsel yayınların hiçbirinde bu boğazla ilgili tarihsel bilgiler ortaya koyulabilmiş değildir. Bizans ordusu savaş öncesinde Khoma’dan Eumeneia’ya geldiği hangi tarihsel yayında yer aldığı, sorusu halen daha cevaplanabilmiş değildir, Bu konuda başka cevaplanamayan sorular da vardır.
Eğer iller arası paylaşılamayan bu savaşta, ilimiz Denizli gerçek yerini alacaksa, ilimizde ileri bu iki görüşün (Düzbel Geçidi görüşü-Kûfi Çayı Boğazı görüşü) teke indirilmesi gerekmektedir. Çünkü bu savaş tek bir yerde gerçekleşmiştir ve savaşın gerçekleştiği yerle ilgili iki görüşle ortaya çıkmak, bu konudaki inandırıcılığı azaltmaktadır. Ayrıca bu durum, tartışmalara yol açmakta ve Denizli’de bu konu net değil söylemlerine yol açmaktadır. O halde bu durumun açıklığa kavuşturulmasına ihtiyaç var.